Rak piersi to nieprawidłowy wzrost komórek w gruczołowej części tkanki piersi. Aż 60-70 procent kobiet trafia do lekarza w 3 lub 4 stadium zaawansowania nowotworu. Szansa na całkowite wyleczenie istnieje wówczas, gdy guz nie przekracza średnicy 1 centymetra. Taką wielkość osiąga on zwykle po 8-9 latach rozwoju. Większość kobiet czeka jednak z profilaktyczną wizytą u lekarza i rozpoczęciem leczenia, aż rak przekroczy średnicę 3 cm.
Jeżeli nowotwór piersi nie zostanie zdiagnozowany we wczesnej fazie, komórki rakowe atakują sąsiednie tkanki i poprzez układ limfatyczny oraz krwiobieg rozprzestrzeniają się dalej. Najczęściej przerzuty występują w kościach, płucach, wątrobie, mózgu, węzłach chłonnych.
Objawy:
- guz
- ból
- wciągnięcie lub zniekształcenie brodawki
- krwawienie lub wydzielina z brodawki
- zmiany wielkości i kształtu piersi
- zmiany skórne wokół brodawki
- pomarszczenie skóry piersi
- guz w dole pachowym
- poszerzenie żył na skórze piersi
- owrzodzenie skóry piersi
Stopnie zaawansowania choroby
Rak sutka ma pięć stopni zaawansowania choroby:
- Zerowy, przedinwazyjny, kiedy zmiana jest jeszcze niewyczuwalna.
- W stadium I, II i III zmiany ograniczają się do miejsca usytuowania guza i ew. zajęcia regionalnych węzłów chłonnych
- W IV stadium – są już odległe przerzuty, najczęściej do okolicy nadobojczykowej, klatki piersiowej, płuc, wątroby, kości.
Rozpoznanie złośliwego nowotworu piersi w I stopniu zaawansowania daje ponad 80 procent na pięcioletnie i znacznie dłuższe przeżycie, II stopień to – ok. 70 procent szans, III – ok. 50 procent. Diagnoza czwartego stadium oznacza, że tylko około 20 procent kobiet przeżyje 5 lat. Im wcześniejsze wykrycie raka piersi, tym większa szansa na zdrowie i życie.
Rakowi piersi nie można w istotny sposób zapobiegać. Jedyną szansą dla kobiet jest jak najwcześniejsze wykrycie choroby. Rak, zdiagnozowany w początkowej fazie rozwoju, jest uleczalny.
Lokalizacja raka piersi:
Zewnętrzny górny kwadrant – 55 proc. przypadków
Zewnętrzny dolny kwadrant – 15 proc. przypadków
Wewnętrzny górny kwadrant – 20 proc. przypadków
Wewnętrzny dolny kwadrant – 10 proc. przypadków
Czynniki ryzyka:
- wiek
- czynniki genetyczne
- rodzinna skłonność do zachorowania na raka: sutka, jajnika, endometrium, jelita grubego
- pierwsza miesiączka <12 rok życia
- pierwsza ciąża >35 rok życia
- menopauza >50-55 rok życia
- przebyta owariektomia (usunięcie jajników)
- przebyte łagodne torbiele układu płciowego
- zastępcza terapia hormonalna > 10 lat
Badania profilaktyczne u kobiet bez objawów i dodatkowych czynników ryzyka:
Wiek | Samobadanie | Badanie lekarskie | Mammografia
20-40 co miesiąc co 36 miesięcy nie
40-49 co miesiąc co 12 miesięcy nie*
powyżej 49 co miesiąc co 12 miesięcy co 12-24 miesięcy
* w grupie kobiet między 40-49 rokiem życia należy zebrać dokładny wywiad rodzinny, uzyskać informacje na temat objawów oraz czynników ryzyka i decyzję o rozpoczęciu badań mammograficznych wykonywanych co 12-24 miesiące uzależnić od przedyskutowania z zainteresowanymi ewentualnych korzyści i ryzyka.
Samobadanie:
80 procent kobiet wykrywa samodzielnie zmiany w piersiach. Należy badać piersi co miesiąc, najlepiej tydzień po menstruacji. Po menopauzie też trzeba badać się raz
w miesiącu, np. w pierwszą sobotę. Średnia wielkość guza wykrywanego u kobiet, które nigdy same nie badały sobie piersi, wynosi 40 mm, a u tych, które co miesiąc wykonują samobadanie – 12 mm.
Ultrasonografia (USG):
To badanie piersi za pomocą ultradźwięków. USG można wykonać w dowolnym momencie cyklu miesiączkowego, ale lepiej jest zgłosić się na nie w pierwszej połowie cyklu. Pacjentce smaruje się najpierw jedną, a potem drugą pierś specjalnym żelem ułatwiającym przewodzenie sygnałów, a następnie przykłada się do nich kolejno głowicę aparatu, która połączona jest z komputerem. Na jego monitorze widać obraz tkanki piersiowej. Badanie to pozwala na wykrycie zmian wielkości ok. 5 mm i odróżnienie litego guzka od torbieli. Średnia wielkość guza wykrywanego u kobiet, które po raz pierwszy późno (po 40. roku życia) wykonują USG, wynosi 10 mm, a u tych, które regularnie wykonują badanie – 5 mm.
Mammografia:
To prześwietlenie piersi małą dawką promieni rentgenowskich. Najpierw jedną, a potem drugą pierś układa się na specjalnej płycie i dociska drugą płytą. Następnie badaną pierś ustawia się w płaszczyźnie ukośnej i prześwietla. Wynik badania otrzymuje się w postaci zdjęcia na kliszy. Tradycyjna mammografia pozwala na wykrycie guzków, które mają zaledwie 3 mm średnicy. Mammografia cyfrowa (obraz pozostaje w pamięci komputera) jest bardziej precyzyjna – dzięki niej można wykryć zmiany mniejsze niż 1 mm. Średnia wielkość guza wykrywanego u kobiet, które po raz pierwszy późno (po 50. roku życia) wykonują mammografię wynosi 6 mm, a u tych, które regularnie wykonują mammografię – 3 mm.
Biopsja cienkoigłowa lub gruboigłowa:
Z guza pobiera się komórki i bada pod mikroskopem, aby przekonać się, czy są wśród nich komórki nowotworowe.
Biopsja mammotomiczna:
Mammotom pobiera z piersi tkankę, która pozwala na bezbłędną ocenę histopatologiczną. Zabieg prowadzony jest pod kontrolą rentgena i komputera. Igła do biopsji ma boczne wycięcie, przez które pobiera się wycinki. Mammotom wciąga badany fragment do wnętrza igły. Mechanizm umieszczony w niej zasysa go i przenosi do specjalnego pojemniczka. Lekarz obraca igłę i dokonuje kolejnego pobrania tkanki, którą można wziąć z dowolnego miejsca guza. Obracając igłą można pobrać około 2 cm sześciennych materiału tkankowego.
Genetyczne badania DNA:
Dzięki genetycznym badaniom DNA można wcześnie wykryć zagrożenie dziedzicznym rakiem piersi, a także jajnika i jelita grubego. 10-12 procent przypadków nowotworów piersi ma podłoże genetyczne. W ostatnich latach wykryto geny raka piersi BRCA 1, BRCA-2, BRCA-3 i p53. Obecność dwóch mutacji w genie BRCA-1 i jednej w genie BRCA-2 powoduje wzrost o około 56 procent ryzyka zachorowania na raka piersi. Kobiety, w rodzinach których występują dziedziczne nowotwory, mogą zrobić badania DNA
w genetycznych poradniach onkologicznych.
Metody terapii
Po wykonaniu specjalistycznych badań lekarz ocenia, w jakim stadium zaawansowania jest nowotwór piersi. Od tej oceny zależy potem sposób leczenia raka.
I. Chirurgia
- operacja oszczędzająca pierś np. tumorektomia – polega na usunięciu samego guza.W Polsce do takiej terapii kwalifikuje się od dziesięciu do dwunastu proc., czyli około tysiąca dwustu kobiet rocznie. Szanse leczenia tą metodą są największe, kiedy guz piersi ma wielkość do 2 cm. Podczas tzw. operacji oszczędzającej, wycina się sam guz wraz z marginesem otaczających go zdrowych tkanek oraz wykonuje biopsję węzłów chłonnych pachowych, aby sprawdzić, czy nie są zaatakowane przez nowotwór. Po tumorektomii stosuje się radioterapię. Czasem zaleca się hormonoterapię.
- operacja radykalna (mastektomia). Wskazana, jeżeli guz jest umiejscowiony w centralnej części piersi, jest duży lub wieloogniskowy. Dodatkowo zaleca się również chemio- lub radioterapię.
II. Radioterapia
- po usunięciu guza
- węzłów chłonnych
- paliatywna (przerzuty)
III. Hormonoterapia
- wyłącznie w przypadku obecności w komórkach guza receptorów estrogenowych i.lub progestronowych
- jako leczenie uzupełniające (adiuwatowe) po zabiegu chirurgicznym, czasami również przed leczeniem operacyjnym (hormonoterapia neoadiuwatowa)
IV. Chemioterapia
- indywidualna decyzja w zależności od wskazań.
Jak samodzielnie zbadać piersi
Przed lustrem:
1. Unieść ręce do góry, sprawdzić, czy nie ma zmian w kształcie piersi i kolorze skóry. Czy skóra nie marszczy się, a brodawki nie są wciągnięte?
2. Sprawdzić to samo, opierając ręce na biodrach.
3. Ścisnąć kolejno brodawki i zobaczyć, czy nie wydziela się z nich płyn.
Pod prysznicem:
1. Lewą rękę położyć z tyłu głowy, a prawą na lewej piersi. Lekko naciskając trzema środkowymi palcami, zataczać drobne kółeczka wzdłuż piersi, z góry na dół
i z powrotem. Tak samo skontrolować prawą pierś. Sprawdzić, czy nie ma stwardnienia lub guzka.
Po kąpieli:
1. Położyć się wygodnie. Wsunąć poduszkę lub zwinięty ręcznik pod lewy bark, lewą rękę włożyć pod głowę. Trzema środkowymi palcami prawej ręki zbadać lewą pierś, tak samo, jak pod prysznicem. Powtórzyć to samo z prawą piersią.
2. Wyjąć rękę spod głowy, ułożyć wzdłuż tułowia i zbadać pachy. Sprawdzić, czy nie ma powiększonych węzłów chłonnych.
Ważne adresy:
– Stowarzyszenie Warszawa-Centrum „Amazonki”, tel.: (22) 546-25-86, 546-28-97; www.amazonki.com.pl
– Polski Komitet Zwalczania Raka., tel.: (22) 822-56-94 (pon., wt., czw. godz.13-16); można uzyskać informacje na temat profilaktyki, badań i leczenia raka piersi; www.pkzr.pl
– Polska Unia Onkologii, tel.: (22) 643-47-10; www.puo.pl
