Poniżej przedstawiamy listę reakcji dzieci na rozwód rodziców oraz listę najczęściej pojawiających się obaw:
Kiedy dziecko ma 3 do 5 lat
- Twoje dziecko żyje nadzieją, że znów będziecie razem.
- Twoje dziecko ma poczucie, że cię straciło. Może to prowadzić do agresji wobec ciebie, twojego partnera, rodzeństwa, dzieci lub nauczycielek w przedszkolu.
- Poczucie opuszczenia dziecka wzrasta, gdy jesteś zajęty(a) konfliktem, własnym żalem, tworzeniem nowego związku lub walką o byt.
- Twoje dziecko może brać na siebie winę za rozpad waszego małżeństwa – bardzo często dzieci uważają, że swoim zachowaniem doprowadziły do rozwodu rodziców („tatuś odszedł, bo byłem niegrzeczny”).
- Twoje dziecko może wycofać się do wcześniejszych etapów rozwoju, kiedy było malutkie i miało pełną opiekę obojga rodziców; może się to wyrażać w moczeniu się w nocy, brudzeniu majtek, ssaniu kciuka, wzmożonym przytulaniu się.
- Twoje dziecko może przeżywać niepewność i lęk o to, co będzie jutro – przez to miewa kłopoty z zasypianiem, może bać się ciemności, budzić się w nocy z krzykiem.
Kiedy dziecko ma 6 do 8 lat
- Twoje dziecko może przeżywać przytłaczające uczucie smutku – szlocha, popłakuje.
- Twoje dziecko bardzo tęskni za rodzicem, który z nim nie mieszka.
- Twoje dziecko może odczuwać lęk przed tym, że utraci także rodzica, który z nim mieszka.
- Może złościć się na tego rodzica, którego obwinia za rozpad związku.
- Może czuć, że musi wybierać, wobec kogo być lojalnym – wobec mamy czy wobec taty?
- Wciąż po cichu liczy, że znowu będziecie razem.
Kiedy dziecko ma 9 do 12 lat
- Twoje dziecko może obwiniać i wyrażać silną złość do rodzica, którego uważa za sprawcę rozwodu. Może odrzucać „złego rodzica”.
- Może przeżywać głębokie poczucie straty, żalu i bezradności.
- Twoje dziecko może wstydzić się przed innymi, tego, co dzieje się w rodzinie.
- Twoje może zachowywać się agresywnie wobec rówieśników, nauczycieli i innych osób.
- Taka agresja jest próbą rozładowania nagromadzonej złości, lub karaniem kogoś w „zastępstwie” winnego rodzica.
- Twoje dziecko może doświadczać różnych dolegliwości takich jak bóle głowy i brzucha, trudności ze snem.
- Twoje dziecko może utracić wiarę i pewność siebie, co może skutkować gorszymi wynikami w szkole.
Kiedy dziecko dojrzewa: 13 do 18 lat
- Dziecko może czuć się nadmiernie obciążone emocjonalnym wspieraniem rodzica lub zajmowaniem się młodszym rodzeństwem.
- Dziecko może czuć się zmuszane do podjęcia samodzielnej decyzji, z którym rodzicem chce zostać.
- Dziecko może oczekiwać, że wynagrodzisz mu straty związane z rozwodem, np. materialnie.
- Może czuć się nieswojo widząc rodziców umawiających się z nowymi partnerami, obserwując ich seksualność, może być zazdrosne o nowego partnera rodzica.
- Dziecko obawia się o swoje przyszłe związki, może być nieufne wobec ludzi i wobec trwałości związków między nimi.
- Może przeżywać chroniczne zmęczenie; problemy z koncentracją.
- Może wycofywać się z kontaktów z rodzicami, opłakiwać stratę rodziny, w której spędziło dzieciństwo.
- Może zacząć kraść lub zażywać narkotyki.
Kiedy dziecko jest dorosłe
Dorosłe dzieci mogą się czuć zobowiązane do emocjonalnego wspierania rodziców. Tak przeżywany obowiązek opieki nad osamotnionym rodzicem może odbierać im wolność w nawiązywaniu własnych relacji i zajmowania się własnym życiem.
Rozstanie rodziców rodzi tez wiele obaw u dzieci. Według badań nad dziećmi w wieku 8-15 lat, których rodzice się rozwodzili, dzieci najbardziej boją się, że:
- „Mama albo tata powie mi, że rozwód jest przeze mnie”
- „Moi rodzice zaczną się bić albo krzyczeć na siebie”
- „Moi krewni będą mówić brzydkie rzeczy o moich rodzicach”
- „Mój tata powie mi, że nie lubi, kiedy jestem z mamą”
- „Mama i tata będą się kłócić przy mnie”
- „Mama będzie brzydko mówić o tacie”
- „Będę musiała rozstać się z moim pieskiem i różnymi zabawkami”
- „Mama będzie nieszczęśliwa”
- „Tata będzie mnie pytać, kto teraz przychodzi do mamy i czy zostaje na noc”
- „Nie będę wiedzieć, jak powiedzieć o rozwodzie rodziców moim kolegom i znajomym”
Informacje tu przedstawione oparte są na publikacji „Dziecko w rozwodzie. Poradnik dla rodziców” wydanym przez Centrum Mediacji „Partners” Polska. Więcej informacji można znależć na stronie www.mediacja.org
